Theo quy định, địa phương được công nhận đạt chuẩn NTM phải hoàn thành 19 tiêu chí. Trong đó, muốn đạt tiêu chí môi trường phải hoàn thành 5 nội dung gồm: Tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn Quốc gia đạt 75%; 100% các cơ sở sản xuất, kinh doanh đạt tiêu chuẩn về môi trường; không có các hoạt động gây suy giảm môi trường, có các hoạt động phát triển môi trường xanh, sạch, đẹp; nghĩa trang được xây dựng theo quy hoạch; chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định.

Nhìn nhận quá trình xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh thời gian qua cho thấy, cấp ủy, chính quyền đã tập trung lãnh đạo, tổ chức triển khai sát điều kiện, nguồn lực địa phương, tạo đồng thuận trong dân. Trong đó, phương châm “việc dễ làm trước, khó làm sau”, “cần ít tiền làm trước, nhiều tiền làm sau” được các địa phương vận dụng hiệu quả. Bên cạnh đó, tỉnh có các cơ chế, chính sách đặc thù, tạo quyền chủ động cho các huyện, xã và cộng đồng dân cư lồng ghép các chương trình, dự án… nên đã huy động hiệu quả nguồn lực ngoài ngân sách cho xây dựng NTM.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện còn nhiều hạn chế như: Công tác lãnh, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền và Ban Chỉ đạo xây dựng NTM cấp huyện, xã có nơi chưa quyết liệt, nhất là các xã không nằm trong kế hoạch công nhận đạt chuẩn NTM; nhiều quy định, tiêu chí xây dựng NTM chưa phù hợp với điều kiện địa phương; tỷ lệ hộ nghèo ở nhiều xã còn cao, thu nhập bình quân đầu người đạt thấp… gây khó khăn cho việc huy động nguồn lực trong dân; nợ xây dựng cơ bản trong xây dựng NTM toàn tỉnh còn cao.

Thực tế cho thấy, bên cạnh các tiêu chí đạt được, tiêu chí môi trường được xem là khó thực hiện nhất. Nguyên nhân của thực trạng trên được các chuyên gia chỉ rõ: Hiện nay, môi trường nông thôn đang chịu sức ép ô nhiễm ngày càng lớn từ sự gia tăng dân số, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, khâu xử lý chất thải chăn nuôi, chất thải nông nghiệp, sinh hoạt, sản xuất nghề… chưa thực sự được coi trọng. Dù đã nhiều nỗ lực, nhưng tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn Quốc gia trên địa bàn nông thôn chưa bảo đảm yêu cầu, tỷ lệ đạt thấp. Ranh giới giữa nước sạch và nước hợp vệ sinh còn chưa rõ, nhiều xã mới chỉ đạt tiêu chuẩn nước hợp vệ sinh, chưa đạt tiêu chuẩn nước sạch.

Hơn nữa, các hộ chăn nuôi xử lý môi trường nhưng không triệt để, xả thải ra môi trường; các cơ sở sản xuất, kinh doanh đa phần nhỏ lẻ, vốn ít, công nghệ lạc hậu, việc xử lý môi trường tự phát, chưa có báo cáo đánh giá tác động môi trường; các làng nghề chưa được quy hoạch, gây ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, do thiết bị, công nghệ sản xuất công nghiệp, làng nghề còn lạc hậu, khu vực sản xuất, kinh doanh hầu như chưa có các công trình xử lý nước thải nên hậu quả ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng. Mặt trái và hệ lụy của quá trình đô thị hóa tăng nhanh đã tác động rất lớn đến môi trường, trong đó không thể tránh khỏi việc môi trường sống đang bị đe dọa, suy thoái nghiêm trọng bởi ô nhiễm từ các chất thải, nước thải của các khu công nghiệp, làng nghề, khu dân cư. Bên cạnh đó, chất thải rắn phát sinh từ các hộ gia đình, nhà kho, chợ, trường học, bệnh viện, làng nghề... cũng ảnh hưởng môi trường nông thôn. Mặc dù, nhiều địa phương đã có những giải pháp tích cực, nhưng mới chỉ mang tính tạm thời, chưa bền vững.

Trong buổi giám sát công tác xây dựng NTM gần đây, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Chúng Thị Chiên đề nghị: Trong thời gian tới, UBND tỉnh cần tiếp tục chỉ đạo các ngành, cấp thường xuyên tổ chức các buổi giao ban nhằm đánh giá những mặt làm được, chưa làm được trong xây dựng NTM; quan tâm rà soát, điều chỉnh, bổ sung công tác quy hoạch, nhất là quy hoạch nhà ở, cấp phép xây dựng nhà ở nông thôn; tập trung huy động nguồn lực, ưu tiên bổ sung nguồn vốn cho các xã nằm trong kế hoạch đạt tiêu chí NTN năm 2018; quan tâm cân đối nguồn vốn từ ngân sách cấp tỉnh cho huyện, xã để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản đối với các xã sau khi được công nhận đạt chuẩn NTM. Đối với các huyện có xã nằm trong kế hoạch đạt chuẩn xây dựng NTM năm 2018, cần có đánh giá cụ thể các tiêu chí về thu nhập, tỷ lệ hộ nghèo, môi trường, giáo dục… tránh thành tích.

Thực hiện tốt chỉ đạo trên, đặc biệt chú trọng tiêu chí môi trường chúng ta mới có thể xây dựng được những xã NTM thực sự là miền quê đáng sống.