Tính đến năm 2016, tỷ lệ hộ gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh toàn huyện là 27,3%; đặc biệt tỷ lệ đồng bào dân tộc xã vùng cao biên giới có nhà tiêu hợp vệ sinh rất thấp (20,03%), nhận thức về vấn đề vệ sinh cá nhân, bảo vệ môi trường, sức khỏe con người còn nhiều hạn chế. Đây cũng là vấn đề khó khăn cho công tác đảm bảo vệ sinh môi trường (VSMT).

Bác sỹ Phùng Thị Lai – Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Phong Thổ cho biết: “Trước đây, thông qua Chương trình Mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn (NS&VSMTNT) một số xã của huyện được đầu tư cấp nước sạch và VSMT nông thôn. Tuy nhiên, vấn đề VSMT trên địa bàn huyện vẫn còn gặp nhiều khó khăn do địa bàn rộng, dân cư sống không tập trung, nhận thức của người dân còn hạn chế. Chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm của nhiều hộ chưa đảm bảo vệ sinh; chất thải chăn nuôi trực tiếp thải ra môi trường, thói quen đi vệ sinh bừa bãi khó thay đổi. Bên cạnh đó, kinh phí hỗ trợ từ Chương trình Mục tiêu quốc gia NS&VSMTNT còn thấp, không đáp ứng được nhu cầu thực tế của địa phương. Nhiều hộ gia đình khó khăn, việc vận động người dân tự xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh trên địa bàn khó triển khai. Hoạt động truyền thông chưa phù hợp với từng dân tộc, hiệu quả truyền thông chưa cao”. Vì vậy, Chương trình Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn dựa trên kết quả được Chính phủ phê duyệt và triển khai có ý nghĩa rất lớn về mặt kinh tế – xã hội, góp phần không nhỏ vào việc xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Mường So là xã được thụ hưởng Chương trình. Hiện, xã đã và đang tích cực xây dựng xã đạt tiêu chí “Vệ sinh toàn xã”. Ban chỉ đạo Chương trình Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn của xã đã xây dựng kế hoạch, chỉ đạo các tổ chức đoàn thể và thôn, bản tổ chức các hoạt động thông tin, truyền thông, vận động người dân trên địa bàn xã tự xây dựng, sửa chữa, cải tạo, sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, thực hiện rửa tay bằng xà phòng vào các thời điểm: trước khi ăn, chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh và dọn vệ sinh cho con… Từng bước cải thiện điều kiện vệ sinh hộ gia đình, góp phần phòng chống dịch bệnh, nâng cao sức khỏe. Tổ chức thành lập các đội thợ xây, cửa hàng tiện ích cung cấp dịch vụ xây nhà tiêu hợp vệ sinh. Hướng dẫn việc xây dựng mới và sửa chữa nhà tiêu theo đúng kỹ thuật tại các hộ gia đình.

Theo ông Lò Văn Tiến – Phó Chủ tịch UBND xã Mường So: “Thời gian qua, xã đã quan tâm đến công tác VSMT như: thu gom phân gia súc thải ra đường, vệ sinh đường thôn, bản. Tuy nhiên, nhiều hộ gia đình chưa có điều kiện xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh nên vẫn còn đi vệ sinh tự do ở rừng, suối, gây ô nhiễm môi trường. Mặt khác, do điều kiện kinh tế khó khăn người dân chưa có thói quen rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi vệ sinh”.

Được biết, để Chương trình Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn dựa trên kết quả được triển khai hiệu quả, Trung tâm Y tế huyện tham mưu Ban Chỉ đạo huyện gắn các chỉ tiêu xây mới nhà tiêu hợp vệ sinh vào nghị quyết phát triển kinh tế – xã hội của huyện, lồng ghép các hoạt động vào chương trình nông thôn mới. Tổ chức tập huấn chuyên môn cho các cán bộ làm chương trình tại xã. Chủ trì phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội trên địa bàn cùng tham gia vào hoạt động truyền thông, vận động các hộ gia đình tự xây dựng, sử dụng và bảo quản nhà tiêu hợp vệ sinh. Chỉ đạo các ban, ngành tổ chức truyền thông thay đổi hành vi vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường nhằm đạt được tiêu chí “Vệ sinh toàn xã”. Kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện chương trình trên địa bàn. Riêng đối với xã Mường So, lựa chọn các hộ gia đình thuộc nhóm đối tượng ưu tiên hỗ trợ của chương trình và triển khai hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh theo quy định. Phối hợp kiểm tra, giám sát kỹ thuật, nghiệm thu các công trình vệ sinh được xây dựng. Chỉ đạo các thôn, bản xây dựng bổ sung quy ước, hương ước; trong đó quy định cụ thể việc đảm bảo VSMT trên địa bàn dân cư, việc sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh trong các hộ gia đình. Chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể, đơn vị liên quan trên địa bàn thực hiện các chỉ tiêu của chương trình nhằm đưa xã Mường So đạt tiêu chí về “Vệ sinh toàn xã”.

Chương trình Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn dựa trên kết quả được Chính phủ phê duyệt và triển khai tại 21 tỉnh miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và Nam Trung bộ (trong đó có Lai Châu) giai đoạn 2016 – 2020. Tại tỉnh ta trong giai đoạn sẽ có 25 xã ở 7 huyện được triển khai, riêng năm 2017 chương trình triển khai tại 3 huyện với 5 xã gồm: Bản Bo, Bản Hon (huyện Tam Đường); Mường So (huyện Phong Thổ); Nậm Cần, Phúc Khoa (huyện Tân Uyên).